مقدمه

زمانی که به تعریف و تعیین شاخصه های معماری منظر پرداخته می شود ، یکی از وجوه آن ، تعامل بجای کنترل با شرایط محیطی است . از این جهت مفهوم سازگاری و انطباق پذیری در معماری منظر تبدیل به اصلی غیرقابل تغییر شده است . اما بیاییم انطباق پذیری و اصل تاب آوری در ابعاد اجتماعی ، محیطی و اقتصادی را کمی خارج مبانی نظری صرف و در حوزه ساخت و مدیریت منظر مورد ارزیابی قرار دهیم و به تبیین جایگاه معماران منظر به عنوان طلایه دار یک دیسیپلین مشخص ( معماری منظر ) و طراحان شهری آینده در جهت چگونگی تعامل و انطباق سازی همراه با وجود محدودیت های متعدد در عصر کووید-۱۹ بپردازیم  و به دو سوال مهم پاسخ دهیم :

معماری منظر ، کووید-۱۹

معماران منظر به دنبال پاسخ سازنده به همه گیری کووید-۱۹ در مقیاس های متنوع هستند . دغدغه آنان در جهت پاسخگویی به همه گیری بیماری مورد نظر، در چگونگی استفاده از نو آوری در فرایند برنامه و ساخت منظر با در نظر گیری محدودیت شکل گرفته است . از طرفی محدودیت هایی که امروزه برجامعه بشری اعمال شده است ، به عنوان کاتالیزوری برای بازنگری در مورد آنچه منظر انسان ساخت در مقیاس خرد و کلان نامیده می شود ، مطرح است . همانطور که کووید-۱۹ ما را با چالش های جدید مواجه کرده است ، انطباق پذیری و سازگاری محیط های شهری در مقیاس و سلسه مراتب مختلف ، معمارا منظر و طراحان و برنامه ریزان شهری را مجبور کرد که در فرایند طراحی به سازماندهی نوعی از مناظر شهر بپردازند که دارای شاخصه هایی همچون ؛ انطباق پذیر تر ، پایدارتر ، سریع تر  و ارزان تر و منطبق بر شاخصه هایی از رعایت قوانین  جامعه همچون رعایت فاضله گذاری اجتماعی باشند . تاکید بر قرارنگرفتن و عدم شکل گیری ازدحام در فضاهای بسته و ترجیح حضور افراد و کاربران در فضاهای باز ، ما را متوجه اهمیت منظر شهری و فضاهای باز شهری کرده است . از این رو لزوم پرداختن در جهت بازنگری در فرایند های توسعه منظر شهری و چگونگی توسعه براساس قوانین ذکر شده در عصر کووید-۱۹ از سوی متخصصین علوم شهری همچون ؛ معماران منظر ،  برنامه ریزان منظر شهری  و طراحی شهری احساس می شود . شاید امروز بتوان اهمیت رویکرد هایی نظیر ؛ شهرسازی پاپ آپ ، شهرسازی تاکتیکال ، معماری چریکی و رویکرد هایی از این دست را در برنامه های توسعه منظر شهری درک کرد .

از این جهت در مقاله مورد نظر به معرفی و ارزیابی چهار پروژه موفق در حوزه معماری منظر پرداخته می شود . هریک از پروژه مورد توانسته اند معرف جایگاه معماری منظر در عصر حاضر ( عصر کرونا )  و همچنین مبین راهکاریی نوین در فرایند طراحی ، برنامه ، مدیریت و ساخت مناظر شهری بوده و به خوبی ، انطباق پذیری و تاب آوری را در کنار رضایت مندی کاربران قرار داده اند .

پارک دومینو ، نیویورک

یکی از پروژ هایی که در طول همه گیری پاندمی کرونا مورد توجه قرار گرفته است ، پارک دومینو بروکلین است که در مجاورت رودخانه ویلیامزبورگ قرار دارد . در پارک مربوطه ، معماران منظر اقدام به باز طراحی پارک مورد نظر در ماه  می  کردند . باز طراحی صورت گرفته براساس محدودیت ها در عصر کووید-۱۹ انجام شد . بدین گونه ، مجموعه حاضر از ۳۰ دایره به قطر ۸ فوت که با استفاده از اسپری روی چمن مصنوعی اجرا شده بود ، تغییر شکل یافت و فضایی را برای رعایت فاصله اجتماعی مشخص کرد .

مایکل لامپریلو ، معمارمنظر مجموعه  و همچنین مدیریت پارک را برعهده دارد . وی زمانی که به علت شیوع کووید-۱۹ شهر قرنطینه شد و در نتیجه اجبار بر تعطیلی پارک مربوطه بود ، این ایده را مطرح کرد . لامپریلو پیرامون ایده مورد نظر بیان می کند :

” به عقیده ما باز نگه‌داشتن پارک از جمله کارهای مهمی است که باید در عصر کنونی انجام دهیم . اجرای سیتم خطی با استفاده از اسپری حدود سه ساعت طول کشید . بازنگری در چگونگی اجرای ایده مورد نظر ، به لطف رسانه های اجتماعی ، باعث شد بسیاری از پارک ها در سراسر جهان از الگوی مورد نظر پیروی کنند .”

پارک شطرنجی ، لهستان

پروژه مورد نظر مثالی کوچک اما کارآمد ، از توجه به نیاز کاربران و رفع مسئله به کمک بازنگری در فرایند طراحی و بهره گیری از خلاقیت با هزینه بسیار پایین است . پروژه مورد نظر در یک گالری هنری قرار گرفته و از آن جایی که در درون یک کلیسای متعلق به عصر گوتیک قرار دارد ، کاربران زیادی را به سمت خود جهت انجام فعالیت های مذهبی و همچنین فراغتی جذب می کند .  ” آدریانا رونزوسکا کوتینسکا ”  که مدیریت گالری را برعهده دارد ، به عنوان یک معمار آموزش دیده بود در نتیجه مفهوم پارک شطرنجی و الگوی آن را برای کمک به بازدید کنندگانی که جهت انجام فعالیت های فراغتی به مجموعه مورد نظر آمده بودند ، ابداع کرد و ایده خود را بر روی سطح چمن کاری  شده به اجرا درآورد .

کاربران جهت انجام فعالیت فراغتی و قراگیری در سطح چمن کاری شده ، زیرانداز هایی را با خود همراه داشتند . طراح مربوطه ، پس از اندازه گیری زیراندازها ، متوجه شد که اندازه بیشتر آنها به اندازه تعیین شده برای فاصله گذاری اجتماعی است . وی اقدام به طراحی و اجرای آن کرد ، درحالی که تنها سرمایه اش ۵۰ دلار بود که به باغبان مجموعه پرداخت کرد تا عمل فضاسازی و سازماندهی الگو های مربع مانند را بر روی سطح چمن مورد نظر انجام دهد . گالری هنر پس از اجرای ایده مورد نظر با توجه به قرار نگرفتن کاربران در فضای بسته در عصر کرونا ، کنسرت های تابستانی و گردهمایی محلی خود را که معمولا در فضای بسته انجام میشد ، به سطوح چمن کاری شده منتقل کرد که با استقبال فوق العاده ای از سول کاربران محلی و همچنین در شبکه های اجتماعی مواجه  شد .

زمین مشترک ، میسیسیپی

انجام پروژه های موقت به عنوان بخشی از راهکار های توسعه مطلوب در ابعاد اقتصادی و اجتماعی امروزه به عنوان مجموعه اقدامات کارآمدی تلقی می شود که در سرزندگی و همچنین تقویت تعاملات اجتماعی در جامعه محلی ، نقش به سزایی دارد . اقدامات موقت در ادبیات برنامه ریزی منظر شهری تحت عناویت متعددی در جامعه اجرا می شود مانند : شهرسازی پاپ آپ ، شهرسازی تاکتیکی  و حتی معماری چریکی .

پروژه مربوطه که در خیابان دولینگ در محله فوندرن جکسون قرار دارد ، نوعی از شهرسازی و ساخت منظر تاکتیکال است که توسط معماران منظر ” اسکات آلن ” و ” کیسی جنینگز ” ، طراحی و به اجرا درآمده . همچنین از سوی اورگان های محلی مورد تایید قرار گرفته است . ساختار پروژه مربوطه مبین ،  شاخصه دعوت کنندگی کاربران جهت انجام فعالیت های اختیاری مانند صرف غذا و گفتگو با اعضای جامعه محلی است . طراحان مجموعه مورد نظر ، شبکه ای از مربع های آبی رنگ (۸ فوتی) را که مبین رعایت فاصله گذار اجتماعی است و قسمت هایی را برای تعبیه فضای نشمین ( میز ها ) جهت ایجاد فضای گفتمانی و فعالیت های دیگر ، جانمایی کرده اند که همچنان تا به امروز مورد استفاده جامعه محلی است .

براساس مطالعه ساختار کالبدی پروژه ، بین هر مربع از اشکال  و الگوهایی که دارای رنگ های متنوع هستند ، استفاده شد ؛ اشکالی که ساختار های خمیده را نشان می دهند ، مبین رودخانه میسیسیپی بوده و خطوط پلکانی نشان دهنده پایه های صندلی و الگو های ستاره مانند به گیاهان در مجموعه اشاره دارند . ربکار گارسون مدیر اجرایی بنیاد و شورای محلی پیرامون  پروژه مورد نظر ، می گوید :

” جامعه محلی مشتاق  بود که از خانه های خود بیرون بیاید و پس از سه ماه قرنطینه در شهرها ، با یکدیگر معاشرت داشته باشند . ما می خواستیم با طراحی و اجرای پروژه هایی از این دست ، این پیام را تقویت کنیم که ما هنوز یک جامعه قوی هستیم . “

پارک دِ لا دیستنس ، اتریش

به علت شیوع ویروس کرونا ، بسیاری از فضاها تعطیل شده است . طرح این پارک برای زمین خالی در وین ( اتریش ) پیشنهاد شده است ، جایی که پارک های معروفی مانند ؛ شونبرون و بلودر در حال حاضر بسته هستند . استودیو پرچت ( پندا ) که توسط دو زوج ” کریس و فی تانگ پرچت ” در سال  ۲۰۱۷  تاسیس شده است ، پارک مربوطه را با استفاده از الگو های پیچ و خم دار طراحی کرده است که با پرچین های بلند تقسیم شده است  و به کاربران اجازه می دهد که در خارج از منزل باشند و در طول همه گیری ویروس کرونا فاصله اجتماعی را حفظ کنند . مجموعه مورد نظر دارای مسیرهای متعددی است که با پرچین هایی به عرض ۹۰ سانتی متر تقسیم می شود تا فاصله فیزیکی ایمن بین بازدیدکنندگان حفظ شود . ساختار کالبدی مسیرها در یک الگوی چرخشی به شکل اثر انگشت ، مسیر های زیادی را ایجاد می کند که می توانند به طور همزمان استفاده شوند . هریک از مسیر ها که از گرانیت های قرمز ساخته شده اند ، حدود ۶۰۰ متر طول دارند و کاربران را از لبه پارک به مرکز مجموعه هدایت می کند . همچنین ورودی و خروجی هر یک از مسیرها برای کاربران ، شامل ۲۰ دقیقه پیاده روی است .

” کریس پرچت ” بنیانگذار استودیوی پرچت (پندا) ، پس از بسته شدن فضاهای عمومی متعدد در سراسر جهان به دلیل شیوع پاندمی کرونا ، پارک دلادیستنس را طراحی کرد . او بیان می کند :

” این پروژه با سوال های متعددی در مورد بیماری کووید-۱۹ شروع می شود ، اگر قوانین فاصله گذاری اجتماعی را به عنوان یک دستورالعمل طراحی در نظر بگیریم ، یک پارک به لحاظ ساختار چگونه به نظر می رسد؟  چگونه مورد استفاده قرار میگرید؟ ما از فضایی مانند پارک مربوطه چه می توانیم بیاموزیم ؟ در حال حاضر پارک به گونه ای طراحی شده است که فاصله فیزیکی ایمنی بین بازدیدکنندگان ایجاد می کند . ” پرچت در ادامه بیان می کند : ” من منشا این طرح را در باغ های باروک فرانسه می بینم . دسته ای قوی از گیاهان و پرچین هایی که در نظمی منطقی ساختار یافته اند .”

اگر چه پرچت این پارک را در واکنش به ویروس کووید -۱۹ طراحی کرده است ، اما معتقد است که پارک مورد نظر به علت الگو برداری از قوانین فاصله گذاری اجتماعی ، دارای الگویی مطلوب برای شهرها پس از همه گیری بیماری مربوطه است . همچنین وی معتقد است پس از همه گیری کووید-۱۹ ، مردم تمایل بیشتری به حضور در فضاهای باز خصوصا فضاهای جمعی و فضاهای باز شهری دارند و بیش از پیش به دنبال دوری از شلوغی شهرها هستند . وی گوید :

” به جای بانک ها ، ترافیک و بلوک های اداری ،مراکز شهر باید توسط پارک ها و مناظر پایدار انسان ساخت و با استفاده از گیاهان مناسب ، باز طراحی شوند . کمبود طبیعت مشگل بسیاری از مناطق شهری بوده و من امیدوارم که پارک دلادیستنس بتواند راهی مناسب در جهان امروز برای کاربران باشد . “

بهزاد انصاری
بنیان گذار و مشاور ارشد واحد علمی