پارک شفق – تهران
بوستان شفق (Shafagh Park) یکی از زیباترین و بهترین پارک های تهران است که توسط یکی از معروف ترین مهندسان شهرسازی معاصر یعنی کامران دیبا ساخته شد.
این پارک در سال ۱۳۸۲ به عنوان یکی از آثار ملی کشور ثبت شد. از جمله ی ویژگی های پارک شفق این است که گذرگاه های غیر هم سطحی دارد که با پله همراه هستند.
سبک طراحی پارک شفق ( طراحی کانتکسچوال )
طراحی پارک شفق در یوسف آباد تهران حتی پیش از آنکه این روش طراحی مطرح شود زمینه گرا و برآمده از بستر پروژه است.
یوسف آباد تهران یادگار عصری سپری شده مربوط به روزگاری است که میرزا یوسف آشتیانی، که بعدها صدر اعظم دربار ناصری شد، زمین هایی را شمال غربی دارالخلافه اختیار کرد و به آبادی شان مشغول شد.
حواالی ۱۲۸۸ هجری قمری بود که باغ هایی در این مناطق سر برآوردند که درختان میوه شان به دست خود مستوفی الممالک کاشته شده بود. این زمین های سرسبز بعد از آن که چند دست چرخید، از سوی دولت مصادره و تفکیک شد و در نهایت میان کارمندان دولت ( پیش از انقلاب ایران ) تقسیم شد و محله بزرگی را پدید آورد که دیگر کمتر اثری از باغ های گذشته در آن به چشم می خورد.
آن محله، محله همین یوسف آباد است که با ساخته شدن خیابان اصلی آن [ سید جمال الدین اسدآبادی ] از جنوب به شمال گسترش یافت.
پارک شفق و فرهنگسرای دانشجو ( ۴۸-۱۳۴۵ ) در یوسف آباد و بانی آن دکتر رضازاده شفق می باشد که در باغی متعلق به مستوفی الممالک و با الگوی پاکر های فرانسه احداث گردید. پارک شفق در محل انباشت زباله های این محله ساخته شد. کامران دیبا در طراحی آن به عوارض زمین توجه بسیار داشت و سعی بر این کرد که از همان فرو رفتگی ها و بیرون زدگی های سطح زمین استفاده کند.
برای مثال، قسمت پسا و فرو نشسته زمین را به محل بازی بچه ها اختصاص داد و از تپه ای که در محل موجود بود برای اجرای سرسره ای ایمن برای بچه ها استفاده کرد.
این پارک از پارک های موفقی است که جزء زندگی مردم شده و با توجه به مسیر عبور ساکنین محل ، به گونه ای طراحی شده که چهار گوشه پارک بشود از آن عبور کرد و چشم اندازهای آن را دید
دیبا با پارک شفق، رفتارهای متقابل و کنش بین انسان و طبیعت را افزایش داد یکی از نکات قابل توجه در این پروژه، توجه به ساختمان قدیمی و خراب نکردن آن و نیز استفاده از معماری آن در طرح مجموعه است و این نوعی ابراز فروتنی نسبت به کاری است که در گذشته اجرا شده،
تندیس های موجود در پارک شفق به دست توانای آقای پرویز تناولی ساخته شده اند و به گفته خود دیبا، پارک اولین جایی در جهان است که در آن از مجسمه هایی با مقیاس یک یکم استفاده شده.
کامران دیبا به مدل طراحی فضای شهری با توجه به جنب و جوش موجود در آن ها بسیار علاقه مند بود و در این کار نیز به این موضوع توجه نشان داده و اقدام به ایجاد فضاهایی برای تجمع افراد کرد.
در طراحی زمینه گرای این پارک نکات جالبی به چشم میخورد:
- حفظ سکوت و سکون و وقار در پروژه
- تاکید بر محورها در طرح
- شکست پی در پی مسیرها و محورهای بصری
- توجه به جزییات و آرایش سطوح
- مونتاژ احجام نسبتاً ساده که در آن ها شکست باز شوها و حجم قابل توجه ستون ها خود نمایی می کند
- استفاده از آثار هنری حجمی در طراحی فضا
شکست پی در پی مسیرها و محورهای بصری و توجه به آرایش سطوح
محوطه سازی و باغ سازی و در نهایت گرایش مسلط به در آمیختگی خصوصیت معماری ایرانی با معماری مدرن به وضوح در این پارک دیده می شود. ساختمان های داخل پارک که پیش تر محل استقرار واحد های اداری و اجرائیات راهنمایی و رانندگی بود.
در اوایل دهه ۷۰ با تصمیم مسئولان شهری تهران، تغییر کاربری داد . در مهرماه ۱۳۷۳ به « فرهنگسرای شفق » تبدیل شد.
این مجموعه فرهنگی که یکی از بزرگ ترین فرهنگسراهای تهران به شمار می رود دارای یک تالار نمایش مجهز،سرای کتاب، نگارخانه شفق، سرای کودک، سرای آبی، کارگاه چهره، کازگاه سفال، کارگاه معرق و تعداد دیگری کلاس آموزشی است.
این پارک از جمله پارک هایی است که از ابتدا بر پایه طرح مشخص و نقشه دقیق ساخته شده است.
ویژگی های این پارک
- گدرگاه های غیر همسطح و پله ها
- وجود فرهنگسرای شفق با کلاس آموزشی متعدد
- نگارخانه
- آمفی تئاتر و میزهای شطرنج
رویکرد طرح پارک
در ایجاد مکانی برای گردهم آمدن افراد مختلف جامعه موفق بوده، تبادل احساسات و درک نیازهای یکدیگر که این پارک در سطح بالایی توانسته این نکات مثبت را در کنار هم جمع کند و تعداد استفاده کنندگان آن در هر ساعت روز تایید کننده این ادعاست.
این پارک بخشی از زندگی مردم استو با توجه به سیر عبور افراد ساکن در آن محل، به گونه ای طراحی شده که از چهارگوشه پارک بشود از آن عبور کرد و چشم اندازهای آن را دید.
تمامی این موارد در هم تنیده شدن پارک شقف را با متن و زمینه ایکه در آن گرفته به خوبی نشان می دهد. این زمینه گرایی هم اجتماعی، هم کالبدی و هم زیست محیطی است.
منبع :
کتاب : انگاره های معمارانه منظر